Hazırlıklı Konuşmalar - ...:: TÜRK DİLİ ::... Dil Bilgisi, Kompozisyon Konuları ve Sunuları, Kaynaklar

Bir konuda bilgi vermek, kamuoyu oluşturmak, deneyimleri paylaşmak… gibi sebeplerle amacı, konusu, yeri, zamanı önceden belirlenen ve dinleyiciler huzurunda yapılan sunuş konuşmaları hazırlıklı konuşmalardır. Bu konuşmalar siyasi, hukuki, ilmî, dinî, ticari vb. gibi konularda olabilir.

Konu ne olursa olsun dinleyicilere hitaben yapılacak konuşmalarda başarılı olabilmek için yukarıda sıralanan yanlışlardan sakınma, konuşma kurallarına uyma dışında aşağıda sıralananlar da dikkate alınmalıdır:

Dinleyicilerin sayısı, yaşları, cinsiyetleri, eğitim durumları, ilgi alanları, sosyal çevreleri gibi etkenler konu ve hitap tarzının tespiti için önemlidir.

Konuşma metni hazırlanırken sunuşun özgün olması ve tekrara düşmemek için (varsa) önceden yapılan konuşmaların metinleri incelenmelidir. Konuşma süresi dikkate alınarak değişik kaynaklardan kapsamlı bir hazırlık mutlaka yapılmalıdır. Alınan notlar, yararlanılacak kaynaklar, konuşma planına göre sıralanmalıdır.

Hatip, konuşma metni ayrıntılı ve ciddi biçimde hazırlanırken dinleyenlerin beklentilerini göz ardı etmez. İyi bir başlangıçla dikkat çeker. Dinleyenlerin düzeylerine uygun, yalın, kısa, samimî cümleler kurar. Gereksiz ayrıntılara yer vermez. Konunun özelliğine göre enteresan olaylardan, merak uyandırıcı hatıralardan, nüktelerden yararlanır, örnekler verir. Yapıcı bir üslup kullanır.

Konuşmanın kaç dakika sürdüğü tespit edilerek dinleyenin tavsiyeleri de dikkate alınmalı, son düzeltmeler buna göre yapılmalıdır.

Deneyimli konuşmacılar böyle bir provaya ihtiyaç duymayabilirler.

Konuşma metninde bazı terimler veya yabancı kelimeler varsa sunuş sırasında gülünç duruma düşmemek için bunların nasıl okunduğu/telaffuzu mutlaka öğrenilmelidir.

Konuşmanın çeşidine göre sunuş sırasında kullanılabilecek haritalar, grafikler, istatistikler, raporlar, notlar, belgeler, kupürler vs. varsa konuşmacı bunları yanında bulundurmalıdır.

Sunuş sırasında dinleyicilerin dikkatini dağıtabilecek (çelenk, sürahi, çanta, çiçek vb. gibi) fazlalıklar kürsüden uzaklaştırılmalıdır. Birilerinin hatibin yanında veya arkasında dolaşmasına izin verilmemelidir.

Büyük bir salonda, sayıca az dinleyici grubuna hitap edilecekse önceden tedbir alınarak dinleyicilerin salonun ön tarafına toplanmaları sağlanmalıdır.

Konuşmacı, kılık kıyafetin önemini ihmal etmeyip sade bir kıyafetle vaktinden önce sunuş yapacağı yerde hazır bulunmalıdır.

Kürsüye davet edilmeden (varsa) hitapta bulunacağı protokolün orada olup olmadığını bilmelidir. Planlandığı hâlde protokolden gelmeyenler varsa hitap sırasında bunlar söylenmeden geçilmelidir.

Dinleyenler üzerindeki etkiyi artırmak için konuşmacıyı mutlaka bir başkası kürsüye davet etmelidir.

Açılış konuşmaları bir kurumun, iş yerinin, derneğin, okulun, yolun, barajın… açılışı sırasında yapılan konuşmalardır. Bu konuşmalarda genellikle buranın hangi hizmetlere vesile olacağından, inşası/kuruluşu için harcananlardan, gösterilen gayretlerden, kuruluş aşamalarından, emeği geçenlerden bahsedilir. İyi dileklerde bulunulur, katkısı olanlara teşekkür edilir.

Yetkililerin/ilgililerin akademik ve sosyal toplantılarda, törenlerde… programa dair açış/bilgilendirme amacıyla yaptıkları ilk konuşmalar, açış konuşmalarıdır.

Bu tarz konuşmalarda genellikle teknik bilgilerle, etkinliğin kapsamı, önemi, niteliği gibi hususlardan bahsedilir; dinleyiciler bir anlamda asıl konuşmalar için hazırlanmış olur.

Açış konuşmasını yapan kişi protokolü, katılımcıları, dinleyicileri selamlamayı ve konuşmasının sonunda onlara teşekkür etmeyi unutmaz.

Yukarıda bahsi geçen programlarda konuşacak kişi/kişiler, kürsüye/sahneye davet edilmeden öz geçmişlerine dair bilgilerle kısaca tanıtılır. Bu takdim/sunuş yapılırken yavan ifadeler ne kadar uygun değilse aşırı övgü ve çok süslü, abartılı cümleler de bir o kadar yersizdir.

Konferans Örnekleri:

(Banu Avar- Uşak Üni. Konferansı)

Mülakatlar genellikle şu plana göre hazırlanır/yapılır: Görüşülecek kişiden randevu alınır. Mülakatı yapacak kişi, muhatabı hakkında ayrıntılı bir araştırma yapar. Özenle hazırladığı soruları sıraya koyarak yazar. Randevusuna vaktinde gider, önce kendini tanıtır, muhatabı üzerinde iyi bir etki bırakmak için önceden hazırladığı giriş konuşmasını yapar. Konuyu kısaca özetler, sorularını sormaya başlar. Bu sorular okuyucuların/dinleyicilerin merak ettiği, o güne kadar bilinmeyen yönlere ait, nitelikli, tarafsız ve ilginç olur. Mülakat yapılan kişiyi zor durumda bırakabilecek özel sorulara, görüşlere, yorumlara yer verilmez. Görüşmede, herkesin anlayabileceği yalın ve açık bir kullanılır. Görüşme bittikten sonra güzel ve etkili sözlerle teşekkür edilir. Kaydedilen bu görüşme, düzenlendikten sonra yayınlanır.

Tartışma (münakaşa) bir grubu/çoğunluğu ilgilendiren ve önceden belirlenen konu/sorun hakkında farklı düşünceleri olan kişilerin bu mevzudaki görüşlerini açıklamak, konuyu/sorunu çözmek, muhatabın zayıf yönlerini aramak amacıyla yaptıkları karşılıklı konuşmadır.

Tartışmanın konusu, araştırılmaya ve hakkında konuşulmaya değer nitelikte olur. Tartışma sırasında konu dışına çıkılmaz, doğruluğu kanıtlanmış meselelerde ısrar edilmez. Söylenmeye değer hususlardan bahsedilir, boş konuşulmaz. Karşı tarafın fikirlerine saygı gösterilir. Konuşanın sözü kesilmez. Normal bir ses tonuyla konuşulur. Kişilik yapılmaz, dedikodu edilmez. Bu hususlar bütün tartışma çeşitleri için geçerlidir.

Tartışmalar, bir başkan tarafından yönetilir. Başkanın görevlerini bilerek ona yardımcı olunmakla bir anlamda tartışma kurallarına da uyulmuş olunur.

Tartışmalarda Başkanın Görevleri:

1. Konunun niteliklerini ve sınırlarını dinleyicilere belirtmek,

2. Konuşmacıları dinleyicilere tanıtmak,

3. Tartışma için uygun bir ortam oluşturmak,

4. Uygun sorularla tartışmayı başlatmak,

5. Konu dışına çıkanları uyarmak,

6. Herkese eşit konuşma süresi vermek, tarafsız olmak,

7. Konuşmacılara yerine göre sorular yöneltmek,

8. Tartışma kurallarına uymayanları uyarmak,

9. Kısa özetlerle konuyu toparlamak,

10. Tartışmanın sonucunu açıklamak.

Dinleyiciler huzurunda yapılan münazara, açık oturum, panel, forum ve bilgi şöleni toplu tartışma çeşitlerindendir.

Münazara birer cümleyle ifade edilen bir tezle antitezin, iki grup arasında bir hakem heyeti (jüri) huzurunda savunulduğu, tartışıldığı hazırlıklı konuşmalardır.

Öğrencilerin topluluk karşısında konuşma ve dil becerilerini geliştirmek amacıyla da düzenlenen münazaralar, birer fikir ve söz yarışmasıdır. Amaç doğruyu bulmak değil yanlış olsa bile bir fikri inandırıcı biçimde savunmaktır.

Münazara, ekip çalışmasını gerektirir. Gruplar kendi tezlerini daha iyi savunmak için (karşı tarafın bu tezleri çürütmek için neler söyleyebileceğini de hesaba katarak) özel bir hazırlık yaparlar. Kimin ne söyleyeceğini önceden kararlaştırırlar.

Bir başkan yönetiminde, jüri önünde yapılan münazarada gruplardaki konuşmacı sayısı bir ile dört arasında değişebilir. Her grup kendi sözcüsünü/başkanını önceden belirler. Münazaranın uygulanış şekilleri arasında küçük farklılıklar olmakla birlikte grup sözcüleri sırasıyla gruptaki arkadaşlarını tanıtırlar ve konuyu hangi yönlerden ele alacaklarını belirtirler. Daha sonra grup üyeleri konuşurlar. Sözcülere son kez söz verilerek münazara tamamlanır. Jüri, değerlendirmesini yapar ve galip tarafı ilan eder. Bu değerlendirmenin daha nesnel olması için bilgi, diksiyon, özgünlük, inandırıcılık, buluş, zihnî kıvraklık, tartışma kurallarına uygunluk gibi ölçütlerin bulunduğu bir cetvel hazırlanmasında yarar vardır.

Açık oturumun dinleyiciler önünde yapılması esastır. Stüdyolarda yapılan açık oturumlara imkânlar ölçüsünde dinleyici alınmasında yarar vardır.

Açık oturumdan amaç, doğruyu bulmak veya bir karara varmak değil, dinleyicilerin ufkunu açmak, değişik bakış açıları kazandırmaktır.

Bilgi şöleni iyi bir organizasyonu gerektirir. Bilgi şöleni için düzenleme kurulu oluşturulduktan sonra, konu belirlenir, önemli tarihler tespit edilir, iletişim sekreteryası marifetiyle bu duyurulur. Etkinliğe katılmak isteyen uzmanlar, bildiri başlıklarını ve bildiri özetlerini, belirtilen tarihe kadar gönderirler. Düzenleme kurulu bunları değerlendirerek uygun görülenleri tespit eder, oturumları belirler, etkinlik programını bastırır. Bu duyuruda bilgi şöleninin adı, oturumlar, katılımcılar, bildiri başlıkları, yer ve zaman belirtilir.

Konuşmacı sayısının üç ile altı arasında belirlendiği, bunların konuşma sürelerinin de en az beş dakika, en fazla yirmi dakika ile sınırlandığı ve diğer konuşma türlerine göre daha bilimsel ve ciddi bir üslupla yapıldığı bilgi şölenini, oturum başkanı yönetir. Başkan, oturumun konusunu, konuşmacıları ve bunların sunacağı bildirileri takdim eder. Sırayla bunlara söz verir, süreyi kontrol eder. Her bildiriden sonra kısa bir değerlendirme yapar. Bildiriler sunulduktan sonra dinleyicilerden birkaç soru alınarak bunlar cevaplandırılır, oturum tamamlanır.

Burada sunulan bildiriler, düzenleme kurulu marifetiyle bastırılır. Bu yüzden konuşmacılar, tebliglerine sadık kalırlar.

Bilgi şöleninden amaç, konuyu tartışmak değil, yararlı bilimsel çalışmalar yapmak ve bunları paylaşmaktır.

Panel toplumu ilgilendiren bir konunun/sorunun o alanın uzmanları tarafından dinleyiciler önünde, sohbet havası içinde tartışıldığı konuşmalardır.

Özellikleri bakımından birbirlerine çok benzerdiği için bazı kitaplarda panel ile açık oturum aynı konuşma türü olarak verilir. İkisi arasında sadece üslup farklılığı vardır.

Panelden amaç bir konuda uzlaşmaktan, karara varmaktan ziyade sorunu çeşitli yönleriyle aydınlatmak, farklı anlayışları ortaya koymaktır.

Panelde konuşmacı sayısı üç ile altı arasında değişebilir.

Paneli de bir başkan yönetir. Konunun ve panelistlerin takdimini başkan yapar. Konuşmacılar, uzmanı oldukları konunun ayrı birer yönünü ele alırlar. Konuşmalar, açık oturumda olduğu gibi başkanın belirlediği sıraya ve süreye göre yapılır.

Panelin sonunda, dinleyiciler panelistlere soru sorabilirler. Tartışma dinleyicilere de geçerse o zaman tartışma, foruma dönüşür; panelden foruma geçilmiş olur.

Forum toplumu ilgilendiren bir konunun/sorunun değişik meslek gruplardan oluşan dinleyiciler arasında bir başkan yönetiminde tartışıldığı konuşmalardır.

Panele forumla devam edilecekse bu önceden duyurulur ve genellikle panelin süresi bir saat, forumun süresi ise yarım saat olarak belirlenir.

Forum, toplu tartışmaların başlı başına bir çeşidi sayılmamakla birlikte, dinleyicilerin konu üzerinde daha aktif ve farklı bakış açılarıyla düşünmelerini sağlar.

Foruma, bilgisinden yararlanılmak üzere birkaç uzman davet edilebilir. Forumda dinleyiciler aynı zamanda konuşmacıdır. Forumda söz alan dinleyiciler, konuyla ilgisi olmayan özel sorunlarına değinmezler. Sorular kısa, açık ve net olmalı; tartışma, genel ahlak kurallarına uygun, samimî bir havada yapılmalıdır.

Forumdan amaç, bazı kararlar almak değil, konuyu değişik anlayışlarla, farklı boyutlarla ortaya koyarak bir beyin fırtınası gerçekleştirmektir.